اصبغ بن نباته
| مشخصات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | اَصبَغ بن نُباته تمیمی حَنْظلی مُجاشِعی |
| محل زندگی | کوفه |
| مشخصات دینی | |
| از یاران | امام علی(ع) |
اَصبَغ بن نُباته تمیمی حَنْظلی مُجاشِعی (قرن اول هجری)، از یاران امام علی بن ابی طالب(ع). وی اهل کوفه بود و در دوران خلافت امام علی(ع)، یکی از نام‌دارترین و استوارترین یاران امام علی(ع) و از اعضای شرطة الخمیس محسوب می‌شد.
زندگی‌نامه
کنیه اصبغ بن نباته ابوالقاسم است. او از بنی حنظله، از تیره مُجاشع بن دارم بود. وی کوفی و در خلافت امام علی(ع)، یکی از نام‌دارترین و استوارترین یاران آن امام بود. از برخی روایات، میزان محبوبیت و منزلت اَصبَغ نزد علی(ع) به خوبی آشکار است.
به روایت نصر بن مزاحم، اصبغ پیرمردی زاهد و عابد بود و از جنگاوران عراق و از سرداران علی(ع) به‌شمار می‌آمد. اصبغ را یکی از اعضای «شرطة الخمیس» در جنگ صفین دانسته‌اند. از خود او درباره معنای عنوان «شرطة الخمیس» روایت شده است که ما با علی(ع) شرط و پیمان بستیم تا پای جان در راه او فداکاری کنیم. وی یکی از راویان رویدادهای جنگ صفین است. از او روایاتی نیز در شرح حوادث جنگ جمل در دست است.
اصبغ پس از امام علی(ع) مدتی زنده بود. او واقعه شهادت آن حضرت(ع) را گزارش کرده است. شیخ طوسی او را در طبقه اصحاب امام حسن(ع) نیز برشمرده است.
تاریخ دقیق درگذشت او مشخص نیست و درباره اینکه او تا چه زمانی زنده بوده است، اقوال مختلفی وجود دارد و حتی گفته شده که وی پس از سده اول قمری درگذشته است. این اقوال گوناگون، از روایات مختلف وی -منقول در منابع روایی- سرچشمه گرفته است؛ برای مثال از او روایتی از امام حسن(ع) و امام حسین(ع) نقل شده است و یا شیخ طوسی آورده است که اصبغ اثری در «مقتل» امام حسین(ع) داشته است. در استناد این موارد، باید بسیار احتیاط کرد؛ زیرا مثلاً طریق روایی اثر یادشده را به سبب کثرت افراد مجهول، ضعیف شمرده‌اند.
جایگاه روایی
مایه شهرت اصبغ، شخصیت روایی اوست. رجال‌شناسان شیعی او را از ثقات برجسته شمرده‌اند.
غالب روایاتی که وی نقل کرده، به امام علی(ع) می‌رسد. بیشتر این روایات در کتاب‌ها و منابع شیعی منعکس شده‌اند. بیشتر موضوعات روایات او تاریخی، فقهی و اخلاقی است. مشهورترین روایاتی که اصبغ از امام علی(ع) نقل کرده است، یکی عهدنامه معروف مالک اشتر است و دیگری وصیت امام به فرزندش محمد حنفیه.
اصبغ از ابوایوب خالد بن زید انصاری، عمار بن یاسر و عمر بن خطاب نیز روایت کرده است. و گروهی چون ابوالجارود، خالد نوفلی، محمد بن داوود غنوی، اجلح بن عبدالله کندی و ابوحمزه ثمالی از او روایت کرده‌اند.
نظر اهل سنت درباره اصبغ
بیشتر رجال‌شناسان و محدثان اهل سنت، اصبغ را غیرموثق و ضعیف دانسته‌اند که این موضوع به پیوند صادقانه اصبغ با امام علی(ع) بی‌ربط نمی‌نماید؛ تا بدانجا که برخی او را «رافضی» و گاه از غلات شیعه محسوب داشته‌اند. با این‌همه، عجلی، اصبغ را در شمار ثقات آورده است.
پانویس
- ↑ انصاری تلمسانی، الجوهرة، ج۱، ص۱۸۶؛ ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۲۳۱.
- ↑ ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۲۵
- ↑ مثلاً رک: طوسی، امالی، ج۱، ص۱۷۶.
- ↑ نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ص۴۴۲-۴۴۳
- ↑ خلیفه، تاریخ، ج۱، ص۲۳۱.
- ↑ نک: کشی، معرفة الرجال، ص۱۰۳؛ خویی، معجم الرجال الحدیث، ج۳، ص۲۲۲.
- ↑ مثلاً رک: نصر بن مزاحم، وقعة صفین، ص۳۲۲، ۴۴۲.
- ↑ ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۲۴۸، ۲۶۳.
- ↑ رک: نجاشی، رجال، ص۸
- ↑ رک: مفید، امالی، ص۳۵۱
- ↑ طوسی، رجال، ص۶۶.
- ↑ رک: آقابزرگ، الذریعه، ج۲۵، ص۱۰۵.
- ↑ رک: خویی، معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۲۲۳
- ↑ رک: ابن شهر آشوب، المناقب، ج۴، ص۵۲
- ↑ طوسی، الفهرست، ۶۳
- ↑ رک: خویی، معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۲۲۲.
- ↑ مثلاً نک: حلی، رجال، ص۲۴؛ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۲۰، ص۱۴۲-۱۴۳.
- ↑ برای فهرستی از روایات وی در کتب اربعه شیعه، نک: خویی، معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۲۲۲.
- ↑ طوسی، الفهرست، ص۶۲-۶۳.
- ↑ ذهبی، میزان الاعتدال، ج۱، ص۲۷۱؛ مزی، تهذیب الکمال، ج۳، ص۳۰۸.
- ↑ ابن حبان، المجروحین، ج۱، ص۳۵۷؛ مزی، تهذیب الکمال، ج۳، ص۳۰۸.
- ↑ یحیی بن معین، التاریخ، ج۲، ص۴۲؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۶، ص۲۲۵؛ ابن حبان، المجروحین، ج۱، ص۱۷۴؛ ابن عدی، الکامل فی الضعفاء، ج۱، ص۲۹۸؛ جوزجانی، احوال الرجال، ص۴۷؛ نسایی، الضعاء و المتروکین، ص۱۵۶؛ دارقطنی، الضعفاء المتروکین، ص۶۷؛ ابن حجر عسقلانی، تقریب التهذیب، ج۱، ص۸۱
- ↑ نک: بسوی، المعرفة و التاریخ، ج۳، ص۱۹۰؛ ذهبی، المغنی، ج۱، ص۹۳؛ ابن حجر عسقلانی، تقریب التهذیب، ج۱، ص۸۱.
- ↑ عجلی، تاریخ الثقات، ص۷۱
منابع
- آقا بزرگ تهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة.
- ابن حبان، محمد، المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، به کوشش محمود ابراهیم زاید، بیروت، ۱۳۹۶ق.
- ابن ابی الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۷۸ق/۱۹۵۹م.
- ابن حجر عسقلانی، احمد، تقریب التهذیب، به کوشش عبدالوهاب عبداللطیف، بیروت، ۱۳۹۵ق/۱۹۷۵م.
- ابن حزم، علی بن احمد بن سعید، جمهرة انساب العرب، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
- ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دار صادر.
- ابن شهر آشوب، محمد، مناقب آل ابی‌طالب، قم، مطبعة علمیة.
- ابن عدی، احمد، الکامل فی الضعفاء الرجال، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
- انصاری تلمسانی، محمد بن ابی‌بکر (معروف به بری)، الجوهرة فی النسب النبی علیه السلام و اصحابه العشره، به کوشش محمد تونجی، ریاض، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
- بسوی، یعقوب بن سفیان، المعرفة و التاریخ، به کوشش اکرم ضیاء عمری، بغداد، ۱۳۹۶ق/۱۹۷۹م.
- جوزجانی، ابراهیم، احوال الرجال، به کوشش صبحی بدری سامرایی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
- حر عاملی، محمد، وسائل الشیعة، به کوشش محمد رازی، بیروت، ۱۳۸۹ق.
- حلی، حسن، رجال، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۱م.
- خلیفة بن خیاط، تاریخ، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۷م.
- خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بیروت، ۱۴۰۳ق.
- دارقطنی، علی، الضعفاء و المتروکین، به کوشش صبحی بدری سامرایی، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۹م.
- ذهبی، محمد، المغنی، به کوشش نورالدین عتر، حلب، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۱م.
- ذهبی، محمد، میزان الاعتدال، به کوشش علی محمد بجاوی، بیروت، ۱۹۶۳م.
- طوسی، محمد بن حسن، امالی، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم، نجف، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م.
- طوسی، محمد بن حسن، رجال، نجف، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۱م.
- طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش.
- عجلی، احمد بن عبدالله، تاریخ الثقات، به کوشش عبدالمعطی قلعجی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م.
- کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال(معروف به رجال کشی)، به کوشش حسن مصطفوی، مشهد، ۱۳۴۸ش.
- مزی، جمال‌الدین یوسف، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، به کوشش بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۱م.
- مفید، محمد، امالی، به کوشش حسین استاد ولی و علی اکبر غفاری، قم، ۱۴۰۳ق.
- نجاشی، رجال، به کوشش موسی شبیری زنجانی، قم، ۱۴۰۷ق.
- نسایی، احمد، الضعفاء و المتروکین، همراه الضعفاء الصغیر بخاری، به کوشش محمود ابراهیم زاید، بیروت، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
- نصر بن مزاحم، وقعة صفین، به کوشش عبدالسلام هارون، قاهره، ۱۳۸۲ق.
- یحیی بن معین، التاریخ، به کوشش احمد محمد نورسیف، مکه، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: